مهمترین و بهترین فرم های عناصر مورد نیاز گیاه
گیاهان برای رشد سالم و افزایش عملکرد به عناصر غذایی مختلفی نیاز دارند که به دو دسته **ماکرو** و **میکرو** تقسیم میشوند. اما همه فرمهای شیمیایی این عناصر برای گیاه قابل جذب نیستند. انتخاب فرم مناسب، تأثیر مستقیمی بر بهرهوری کود و سلامت گیاه دارد.
از نظر **جذب واقعی داخل گیاه** یه قانون ساده هست:
**هرچه کوچیکتر، محلولتر و کمتداخلتر → جذب سریعتر.**
## بهترین فرمهای قابلجذب **عناصر ماکرو**
• نیتروژن (N)
* **نیترات (NO₃⁻):** سریعالجذب، ورود مستقیم به سیستم ریشه ای گیاه.
* **آمونیوم (NH₄⁺):** جذب خوب، پایدارتر در خاک، ولی ممکنه سبب ریشه سوزی بشه اگه زیاد باشه.
* **اوره:** اول باید تجزیه شه → جذب کندتر.
**جمعبندی:** نیترات > آمونیوم > اوره
•فسفر (P)
فسفر عنصری تنبل که خیلی راحت با Ca/Fe/Al قفل میشه.
* **مونو آمونیوم فسفات (MAP – 12-61-0)**
* **مونو پتاسیم فسفات (MKP – 0-52-34)**
این دو فرم **بالاترین جذب** رو دارن مخصوصاً در آب آبیاری یا محلولپاشی.
• پتاسیم (K)
* **پتاسیم نیترات (KNO₃)**
* **پتاسیم سولفات (SOP)**
این دو فرم، محلول و کمتداخلترین هستند. کلرید پتاسیم سریعترینه ولی به دلیل وجود کلر باعث شوری خاک می شود.
• کلسیم (Ca)
◦ در کل عنصر به شدت کندی است و در مصرف خاکی نیترات کلسیم (مانند فرمولاسیون ۱۵-۰-۰—۲۶Ca) به عنوان کود کلسیمی ذکر شده است.
◦ کلسیم مایع (کود کلسیم بر یا کلسیم قند الکلی) باید فقط روی گیاه اسپری شود، که نشاندهنده اهمیت جذب برگی برای این عنصر است (احتمالاً به دلیل سرعت پایین حرکت کلسیم در گیاه).
---
## بهترین فرمهای قابلجذب **عناصر میکرو**
اینجا قانون اصلی یکیست:
برای عناصر ریزمغذی (مانند آهن، روی، منگنز، مس و بور)، بهترین فرمهای قابل جذب معمولاً کلاتهها (Chelates) هستند، به ویژه برای کاربرد به روش محلولپاشی (Foliar Application):
• کلاتهها (Chelates): کودهای ریزمغذی اگر به صورت کلاته باشند، برای محلولپاشی مناسبتر هستند.
◦ سرعت رهاسازی: کودهای کلات (کالته آهن) در مقایسه با سولفاتها، تند رها هستند و سریعتر در دسترس گیاه قرار میگیرند.
مزیت محلولپاشی: اگرچه جذب مواد مغذی از طریق اندامهای هوایی (برگها) در مقادیر کمتری نسبت به جذب ریشهای رخ میدهد، اما برای عناصر کم مصرف (میکرو) که نیاز گیاه به آنها بسیار اندک است، محلولپاشی میتواند نیاز گیاه را به خوبی تأمین کند و بسیار مؤثر است.
* عوامل مؤثر بر جذب کلی عناصر
علاوه بر فرم شیمیایی، عوامل زیر در کارایی جذب عناصر دخیل هستند:
• pH آب: محدوده بهینه pH آب برای پایداری و اثربخشی کودها و آفتکشها معمولاً ۴ تا ۷ است.
• کودها و سموم باید در آبی با کیفیت مناسب (شیرین، عاری از آلودگیهای شیمیایی و میکروبی) و سختی پایین حل شوند تا جذب بهتری داشته باشند.
• pH خاک: جذب عناصر تحت تأثیر pH خاک قرار دارد. به عنوان مثال، مصرف زیاد کلسیم میتواند مانع جذب پتاسیم شود.
• تعرق و فشار ریشه: سرعت حرکت این مواد در داخل گیاه به میزان تعرق و فشار ریشه بستگی دارد
شرایط خاک و محیط در زمان کاربرد کود یا سم، تأثیر بسزایی بر جذب ریشهای دارد:
• دما، نور، و اکسیژن: عواملی مانند نور، دما و وجود اکسیژن باعث تسریع متابولیسم گیاه و در نتیجه افزایش جذب میشوند.
• رطوبت خاک و آبیاری:
◦ اگر محصول در شرایط تنش خشکی شدید قرار داشته باشد، جذب و انتقال به درستی انجام نمیشود، زیرا گیاه دچار ضعف متابولیکی است.
| عنصر غذایی | بهترین فرم قابل جذب | توضیح کوتاه |
| ------------ | ------------------------------------------ | ---------------------------------------------------- |
| نیتروژن (N) | نیترات (NO₃⁻)، آمونیوم (NH₄⁺) | نیترات سریعاً جذب میشود و آمونیوم کمی کند تر |
| فسفر (P) | مونو آمونیوم و مونوپتاسیم | فرم محلول به راحتی توسط ریشه جذب میشود |
| پتاسیم (K) | پتاسیم سولفات (K₂SO₄)، نیترات پتاسیم | فرم محلول مناسب برای انتقال به برگها و میوه |
| کلسیم (Ca) | کلسیم قند الکلی و کلسیم نیترات (Ca(NO₃)₂) |فرم قندی سریعتر جذب می شود از فرم نیتراته |
| منیزیم (Mg) | فرم کلاته | فرم محلول برای فتوسنتز و عملکرد کلروفیل |
| گوگرد (S) | سولفاتها (SO₄²⁻) | عموما جذب ریشه ای |
| آهن (Fe) | EDDHA-Fe، DTPA-Fe | فرم کلات شده جذب آسان و جلوگیری از کمبود آهن |
| روی (Zn) | Zn-EDTA | فرم کلات شده که در خاکهای قلیایی بهتر جذب میشود |
| مس (Cu) | Cu-EDDHA | جذب مناسب و جلوگیری از کمبود در خاکهای آهکی |
| منگنز (Mn) | Mn-EDDHA | فرم کلات شده باعث جلوگیری از کمبود در خاکهای با pH بالا |
| بور (B) | اسید بوریک (H₃BO₃)، فروت ست و کل بر | فرم محلول برای رشد گل و میوه |
| مولیبدن (Mo) | کلاته و آمونیوم مولیبدات | جذب سریع برای آنزیمهای کلیدی در گیاه |